زبان‌شناسی اجتماعی
عباسعلی آهنگر؛ محبوبه شاهسوار
چکیده
گویشوران مختلف گونه‌های زبان فارسی دارای گویش‌های اجتماعی هستند که تحت تأثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل میگیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفی-تحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکهای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تأثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آن‌ها را بررسی و تحلیل نماید. به این منظور، ...
بیشتر
گویشوران مختلف گونه‌های زبان فارسی دارای گویش‌های اجتماعی هستند که تحت تأثیر عوامل گوناگون اجتماعی شکل میگیرند. پژوهش حاضر، که از نوع توصیفی-تحلیلی است، قصد دارد تنوعات واکهای فارسی معیار در گویش نهبندانی را توصیف و تأثیر عوامل اجتماعی جنسیت، سن و تحصیلات بر میزان استفاده از آن‌ها را بررسی و تحلیل نماید. به این منظور، گفتار 24 گویشور نوجوان، جوان و مسن نهبندانی واجد شرایط، به منظور استخراج تنوعات واکهای مربوط، به روش میدانی (مصاحبه) ضبط و سپس آوانویسی شد. نمونهها به دلیل مهاجرپذیر بودن منطقه به صورت هدفمند انتخاب شدند. آنگاه فراوانی آن دسته از تنوعات واکهای، که در گفتار گویشوران بسامد وقوع بالایی داشتند، تحلیل و بقیه تنوعات فقط توصیف گردید. یافتههای پژوهش نشان داد تحصیلات عامل مهمی در شکلگیری گویش اجتماعی است. گفتار جنس مونث در هر دو گروه باسواد و بیسواد، بهجز زنان مسن بیسواد، به فارسی معیار نزدیکتر است. افزایش سن در گروه جوانان و گویشوران مسن، در تنوعات واکهای مختلف نتایج متفاوتی در بر داشته است. نتایج، همچنین، آشکار ساخت که نوجوانان در برخی تنوعات مورد مطالعه که ریشۀ تاریخی داشتند، درصد کمتر و در بقیه موارد درصد بیشتری از صورتهای غیر معیار را به خود اختصاص دادهاند. همچنین مشخص شد جنسیت نقش مهمی در تمایز گفتار گویشوران دارد. در گروه نوجوانان، گفتار دختران نوجوان، در هر دو گروه دارای والدین باسواد و بیسواد، نسبت به پسران همان گروهها به فارسی معیار نزدیکتر است. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که گویش‌های اجتماعی فارسی حتی در جوامع زبانی کوچکی که به گونۀ زبانی محلی خودشان صحبت میکنند و همبستگی زبانی آن‌ها زیاد است نیز وجود دارند.
